MỘT CUỐN SÁCH VỀ CÁC KỲ CÔNG
Một
ngọn tháp TV vĩ đại nổi bật trên nền trời Đông Đức. Ngay bên dưới đỉnh ngọn tháp là một nhà hàng
quay tròn. Ý định của chính phủ Cộng Sản
là muốn phô trương với Tây Đức. Nhưng
rủi thay, một khuyết điểm trong khi thiết kế đã khiến họ bối rối. Lý do là bất cứ khi nào mặt trời rọi vào ngọn
tháp, thì dưới một góc độ nào đó, ngọn tháp biến thành một cây thánh giá rực rỡ
và to lớn. Chính phủ cho sơn lại ngọn
tháp để làm mất đi hình ảnh thánh giá, nhưng cũng hoài công.
Làm
sao Ki-tô giáo đã lớn mạnh từ một hạt giống nhỏ bé trở thành cây cao lớn trong
một thời gian thật vắn vỏi như vậy?
Chúng ta hãy dựa vào sách Công Vụ Tông Đồ để tìm ra câu trả lời ấy.
Công Vụ Tông Đồ là sách lịch sử
Giáo Hội sơ khai
Các
văn sĩ thời xưa thường dùng từ ngữ Chiến công để nói về những kỳ công của các
vĩ nhân. Thí dụ chúng ta có những Chiến
công của thần Hercules, những Chiến công của đại tướng Hannibal
Lu-ca
đã viết sách Công Vụ Tông Đồ như những tiếp diễn của sách Tin Mừng (Lc 1:1, Cv
1:1). Ý định của ngài là kể lại câu
truyện những gì đã xảy ra trong vòng ba mươi năm sau khi Đức Giê-su lên
trời. Ngài muốn sách này là câu truyện
về Giáo Hội sơ khai.
Trước
khi về cùng Chúa Cha, Đức Giê-su đã nói với các môn đệ: “Anh em sẽ nhận được sức mạnh của Thánh Thần
khi Người ngự xuống trên anh em. Bấy giờ
anh em sẽ là chứng nhân của Thầy tại Giê-ru-sa-lem, trong khắp các miền Giu-đê,
Sa-ma-ri và cho đến tận cùng trái đất” (Cv 1:8).
CHÚA THÁNH THẦN NGỰ XUỐNG
Vào
ngày lễ Ngũ Tuần, năm mươi ngày sau khi Đức Giê-su về trời, các Tông đồ đang
cầu nguyện trong một căn nhà tại Giê-ru-sa-lem, thì:
“Bỗng từ trời phát ra một tiếng
động, như tiếng gió mạnh ùa vào đầy cả căn nhà, nơi họ đang tụ họp. Rồi họ thấy xuất hiện những hình lưỡi giống
như lưỡi lửa tản ra đậu xuống từng người một.
Và ai nấy đều được tràn đầy ơn Thánh Thần, họ bắt đầu nói các thứ tiếng
khác, tùy theo khả năng Thánh Thần ban cho” (Cv 2:2-4).
Kinh nghiệm này đã biến đổi các
Tông đồ từ một nhóm người sợ sệt thành một nhóm người rao giảng đầy lòng nhiệt
thành. Đầy ắp quyền lực Thánh Thần, họ
đã hăng say làm chứng cho Đức Giê-su
*
bắt đầu từ Giê-ru-sa-lem,
*
lan rộng đến các vùng Giu-đê và Sa-ma-ri, và
*
tiếp tục đến tận cùng trái đất.
CHỨNG NHÂN TẠI GIÊ-RU-SA-LEM
Ngay
sau khi Chúa Thánh Thần hiện xuống, ông Phê-rô đã lên tiếng với đám đông đang
tụ tập bàn tán với nhau về “tiếng động như tiếng gió mạnh.” Phê-rô giải thích mọi việc đã xảy ra. Họ bị khích động sâu xa do quyền lực của
Thánh Thần nơi các Tông đồ. “Khoảng ba
ngàn người” đã tin và được rửa tội ngày hôm ấy (Cv 2:41).
Các Tông đồ chữa lành dân chúng
Ít
ngày sau, Phê-rô và Gio-an lên Đền Thờ cầu nguyện. Một người ăn xin tàn tật trông thấy các ngài
liền đưa tay ra xin tiền. “Phê-rô nói
với anh ta: ‘Vàng bạc thì tôi không
có; nhưng cái tôi có, tôi cho anh
đây: nhân danh Đức Giê-su Ki-tô người
Na-da-rét, anh đứng dậy mà đi!… Anh đứng phắt dậy, đi lại được; rồi cùng với hai ông, anh vào Đền Thờ, vừa đi
vừa nhảy nhót và ca tụng Thiên Chúa’” (Cv 3:6,8).
Những
ai thấy và nghe phép lạ này đều nhận ra rằng quyền lực chữa lành của Đức Giê-su
đã truyền sang các môn đệ Ngài. Vì thế,
dân chúng đã “khiêng cả những kẻ đau ốm ra tận đường phố đặt trên giường trên
chõng, để khi ông Phê-rô đi qua, ít ra cái bóng của ông cũng phủ lên được một
bệnh nhân nào đó” (Cv 5:15). Và nhiều
người đã được chữa lành.
Các tông đồ bị bách hại
Phản
ứng của các nhà lãnh đạo Giê-ru-sa-lem trước những phép lạ chữa lành này thật
dễ dàng đoán được. Họ ra lệnh cho các
Tông đồ phải ngưng ngay hoạt động.
“Nhưng ông Phê-rô và các Tông đồ khác đáp lại rằng: ‘Phải vâng lời Thiên Chúa hơn là vâng lời
người phàm!’” (Cv 5:29).
Tiếp
đến là một cuộc bách hại Ki-tô hữu dữ dội hơn, cống hiến cho Giáo Hội vị tử đạo
tiên khởi là một thầy phó tế trẻ tên là Tê-pha-nô (Cv 7).
Cuộc
bách hại đã đưa đến kết quả thuận theo ý Chúa quan phòng. Một số đông Ki-tô hữu đã trốn sang Giu-đê và
Sa-ma-ri. Tại đó họ đã rao giảng Tin
Mừng về Đức Giê-su và đã có nhiều kẻ tin theo (Cv 8:4). Như vậy dường như là ngẫu nhiên giai đoạn thứ
nhì của sứ mệnh Đức Giê-su trao cho các Tông đồ được khởi phát: “Anh em sẽ là chứng nhân của Thầy… trong khắp
các miền Giu-đê, Sa-ma-ri”…
CHỨNG NHÂN TẠI GIU-ĐÊ VÀ SA-MA-RI
Một
thầy phó tế trẻ tên là Phi-líp-phê đã thành chứng nhân nổi bật tại Sa-ma-ri (Cv
6:5). Sự hiện diện của Thánh Thần nơi
ngài đã tỏa ra mạnh mẽ đến nỗi “các thần ô uế vừa kêu lớn tiếng vừa xuất khỏi
nhiều người trong số những kẻ bị chúng ám.
Nhiều người tê bại và tàn tật được chữa lành. Trong thành, người ta rất vui mừng” (Cv
8:7-8).
Tin
tức về sứ vụ đắc lực của Phi-líp-phê đã khiến Phê-rô và Gio-an tới
Sa-ma-ri. Khi đến, các ngài đặt tay trên
những kẻ mới trở lại và cầu nguyện trên họ.
Lập tức Thánh Thần ngự xuống trên những Ki-tô hữu mới trong một “lễ Hiện
Xuống tại Sa-ma-ri” (x. Cv 8:17).
Phê-rô rao giảng tại Giu-đê
Cảm
động do thành công của Phi-líp-phê, Phê-rô bắt đầu rao giảng Tin Mừng trong các
thành phố khắp vùng Giu-đê. Một ngày kia
đang khi giảng tại Xê-da-rê, trong nhà một viên đại đội trưởng Rô-ma tên là
Co-nê-li-ô, Thánh Thần đã xuống trên vị sĩ quan này và cả gia đình ngoại giáo
của ông.
Biến
cố đáng kể ấy đã làm thay đổi quan niệm của Giáo Hội trẻ trung về chính
mình. Thánh Thần đã xuống trên những
người Do-thái tại Giê-ru-sa-lem trong lễ “Hiện Xuống trên Do-thái” (Cv 2:4) và
trên những người nửa gốc Do-thái trong lễ “Hiện Xuống trên Sa-ma-ri” (Cv 8:17),
thì giờ đây cũng xuống trên gia đình viên sĩ quan trong lễ “Hiện Xuống trên Dân
ngoại” (Cv 10:44).
Giáo
Hội trẻ trung đã lan rộng từ cộng đồng Do-thái tới các dân tộc khác. Điều rất ý nghĩa, đó là chính Phê-rô đã đích
thân chủ tọa trong mỗi biến cố Hiện Xuống mới này.
Phê-rô bị bắt
Khi
Phê-rô trở lại Giê-ru-sa-lem, các nhà lãnh đạo Giê-ru-sa-lem đang chờ đợi ngài. Họ bắt ngài và tống ngài vào ngục. Nhưng ngục tù không giữ nổi Phê-rô. Chỉ một thời gian ngắn sau đó, ngài đã thoát
ngục một cách lạ lùng (Cv 12:1-17).
Sau
khi bí mật gặp gỡ các Ki-tô hữu tại Giê-ru-sa-lem, Phê-rô quyết định rời thánh
đô. Ngài thấy rõ sự hiện diện của mình
sẽ gây khó khăn không ít cho cộng đoàn Giê-ru-sa-lem. Theo Êu-sê-bi-ô, một giáo sử gia vào thế kỷ
IV, Phê-rô đã lên đường sang Rô-ma. Việc
Phê-rô đến Rô-ma khởi sự cho giai đoạn thứ ba của sứ vụ Đức Giê-su trao cho các
môn đệ Ngài: “Anh em sẽ là chứng nhân
của Thầy… cho đến tận cùng trái đất.”
CHỨNG NHÂN GIỮA MUÔN DÂN
Một
đối thủ hàng đầu của Ki-tô giáo sơ khai là một chàng thanh niên tên
Sao-lô. Một ngày kia, Sao-lô lên đường
đi Đa-mát. Bỗng một luồng sáng làm anh
lóa mắt và ngã xuống đất. Có tiếng nói
cất lên: “Sa-un, Sa-un, tại sao ngươi
bắt bớ Ta?” Anh ta hỏi: “Thưa Ngài, Ngài là ai?” Tiếng đáp lại: “Ta là Giê-su mà ngươi đang bắt bớ” (Cv
9:4-5).
Sao-lô
quờ quạng đứng dậy. Bạn bè đưa tay dắt
anh vào trong thành. Tại đó có một Ki-tô
hữu tên là Kha-na-ni-a đã chữa lành cho anh.
Rồi Sao-lô tin và được rửa tội.
Việc
trở lại đạo của Sao-lô khiến các bạn bè Do-thái của anh phải ngạc nhiên. Từ sửng sốt đó, họ trở nên giận dữ khi Sao-lô
bắt đầu rao giảng Đức Giê-su “là con Thiên Chúa” (Cv 9:20). Rồi Sao-lô phải trốn đi để bảo toàn tính
mạng. Anh đến Tác-xô và ở lại đó một
thời gian dài (Cv 9:30).
Ba-na-ba rao giảng tại
An-ti-ô-khi-a
Ba-na-ba
là một trong những người đầu tiên trở lại Ki-tô giáo. Ông bắt đầu rao giảng tại An-ti-ô-khi-a. Sau một thời gian ông nhận thấy thành phố này
chính là nơi lý tưởng cho Sao-lô chia sẻ sứ mệnh với ông. Vì thế, Ba-na-ba sang Tác-xô đón Sao-lô về
(Cv 11:25-26).
Chính
tại An-ti-ô-khi-a là nơi “lần đầu tiên các môn đệ được gọi là Ki-tô hữu” (Cv
11:26). Và cũng chính tại đây mà Sao-lô
đã đổi cái tên Do-thái của mình để mang cái tên Dân ngoại là Phao-lô.
Cuộc hành trình truyền giáo lần
thứ nhất của Phao-lô
Một
ngày nọ Thánh Thần đã linh hứng cho cộng đoàn An-ti-ô-khi-a hãy sai Phao-lô và
Ba-na-ba đi rao giảng một vòng tại Tiểu Á (ngày nay là Thổ-nhĩ-kỳ). “Họ đặt tay trên hai ông và tiễn đi” (Cv
13:3).
Hải
cảng đầu tiên các ngài đặt chân đến là đảo Sýp.
Tại đây các ngài rao giảng trong các hội đường và ngay trước mặt viên
tổng trấn. Từ Sýp các ngài đi sang Tiểu
Á và ở đó các ngài rao giảng trong các thành phố như I-cô-ni-ô và Lýt-ra.
Tại
Lýt-ra, một câu truyện bất ngờ đã xảy ra.
Người Do-thái nổi giận ném đá Phao-lô và bỏ mặc ngài cho chết luôn (Cv
14:19). Sau khi Phao-lô bình phục, ngài
cùng với Ba-na-ba trở về An-ti-ô-khi-a.
Tính tới lúc ấy, các ngài đã rong ruổi trên đường truyền giáo bốn năm
trời và đã mệt mỏi.
Phao-lô và Ba-na-ba đi
Giê-ru-sa-lem
Sau
khi trở về An-ti-ô-khi-a một thời gian ngắn, Phao-lô và Ba-na-ba lại đi
Giê-ru-sa-lem để tham dự cuộc họp mà người ta gọi là Công Đồng thứ nhất của
Giáo Hội: một cuộc họp của toàn thể các
vị lãnh đạo trong Giáo Hội để bàn về những vấn đề của Giáo Hội. Cuộc họp được triệu tập vì một số Ki-tô hữu
gốc Do-thái đã chủ trương rằng những người Dân ngoại phải chịu phép cắt bì
trước khi họ muốn thành Ki-tô hữu.
Các
vị lãnh đạo đã cầu nguyện và quyết định chống lại chủ trương trên. Trong văn kiện của Công Đồng, có một câu như
sau: “Thánh Thần và chúng tôi đã quyết
định không đặt lên vai anh em một gánh nặng nào khác” (Cv 15:28). Câu này rõ ràng nói lên việc các ngài xác tín
rằng chính Thánh Thần đã dẫn dắt Công Đồng đi tới quyết định trên.
Cuộc hành trình truyền giáo thứ
hai của Phao-lô
Vài
tháng sau khi trở về nhà, Phao-lô nóng lòng muốn đi thăm các cộng đoàn ngài đã
giảng dạy trước kia. Do đó ngài đã thu
xếp để lên đường lần thứ hai.
Ngoài
việc đến với các cộng đoàn ngài đã thăm viếng, Phao-lô cũng đã lưu lại một số
nơi trong vùng Ga-lát và những thành phố như Phi-líp-phê và
Thê-xa-lô-ni-ca. Tại những nơi này, ngài
thành lập những cộng đoàn Ki-tô mới.
Có
hai Ki-tô hữu trẻ – Xi-la (Cv 15:36-41) và Ti-mô-thê (Cv 16:1-5) – đã tháp tùng
Phao-lô. Họ đã cùng nhau đem Tin Mừng
đến tận lục địa Âu-châu, tới cả những thành phố như A-then và Cô-rin-tô.
Phao-lô rao giảng tại Cô-rin-tô
Cô-rin-tô
là một trung tâm thương mại chính vào thời Phao-lô. Nhưng thành phố cũng có lắm vấn đề vì những
dân cư nơi đó. Dân tứ xứ từ các nơi trên
thế giới đổ về đầy các đường phố, đủ hạng người: cờ bạc, đĩ điếm và phạm pháp. Rao giảng cho những người này, Phao-lô lập
lại: “Phúc thay ai có tâm hồn trong
sạch” (Mt 5:8).
Thật
là bất ngờ, lời giảng của ngài đã có hiệu quả.
Khi Phao-lô từ giã thành phố vào năm 54, thì cộng đoàn Ki-tô hữu đông
đảo tại đây đang lớn mạnh.
Cuộc hành trình truyền giáo thứ
ba của Phao-lô
Chẳng
bao lâu sau khi trở về nhà, Phao-lô lại khăn gói lên đường truyền giáo lần thứ
ba. Lần này ngài lại đến thăm những
thành phố có các cộng đoàn Ki-tô hữu ngài đã thành lập trước đây. Rồi ngài đến các thành phố khác và thành lập
những cộng đoàn mới.
Đáng
kể nhất là thành công của Phao-lô tại Ê-phê-xô.
Trước khi ngài đến đó, những tay thợ bạc của thành phố đã làm giầu nhờ
bán tượng ảnh cho những người ngoại giáo.
Một khi việc rao giảng của Phao-lô kết quả hơn thì cũng là lúc các tay
thợ bạc bị lỗ lã trong việc làm ăn. Do
đó tình trạng này đã đưa đến cuộc tranh chấp giữa họ và Phao-lô (Cv 19:23-40).
Vì
muốn lợi cho Ki-tô hữu tại Ê-phê-xô, Phao-lô quyết định tốt hơn ngài nên rời
khỏi Ê-phê-xô. Ngài “mời các môn đệ tới,
khuyên nhủ họ, rồi chào biệt và lên đường” (Cv 20:1).
Phao-lô
đã dừng lại một vài nơi, rồi trở về Giê-ru-sa-lem vào năm 58.
Nhưng
những khó khăn của Phao-lô chưa hết đâu, mà thực sự mới chỉ là bắt đầu thôi.
Phao-lô bị bắt
Việc
Phao-lô trở lại Ki-tô giáo và việc ngài rao giảng cho Dân ngoại đã khiến ngài
gặp rất nhiều khó khăn đối với người Do-thái tại Giê-ru-sa-lem. Tình trạng này đã đưa tới việc ngài bị bắt
sau khi trở lại thánh đô một thời gian ngắn.
Nhận
thấy mình sẽ không khi nào được xét xử công bằng tại Giê-ru-sa-lem, Phao-lô đã
sử dụng quyền công dân Rô-ma của mình và xin các giới chức cho mình được đưa về
Rô-ma xét xử. Lời yêu cầu này đã được
thỏa mãn.
Phao-lô đi Rô-ma
Sách
Công Vụ Tông Đồ diễn tả rất tỉ mỉ cuộc hành trình đi Rô-ma này. Đoạn trình thuật đầy thú vị. Một thí dụ điển hình là trong thời gian còn
lênh đênh trên biển cả, một cơn bão lớn nổi lên, khốc liệt đến nỗi thuyền
trưởng “đã ra lệnh cho những ai biết bơi thì nhảy xuống trước bơi vào bờ; còn những người khác thì bám vào ván hoặc
mảnh tàu vỡ mà vào. Thế là mọi người vào
được bờ và được cứu” (Cv 27:43-44).
Sau
những phiêu lưu như thế, Phao-lô đã đến Rô-ma.
Khi ổn định xong xuôi (khoảng năm 61), ngài mời những vị lãnh đạo
Do-thái địa phương đến họp. Họ nóng lòng
muốn nói chuyện với ngài: “Chúng tôi
muốn được nghe ông trình bày ý nghĩ của ông, vì chúng tôi biết là phái của ông
đến đâu cũng gặp chống đối” (Cv 28:22).
Phao-lô
giải thích Ki-tô giáo cho họ, nhưng họ giả điếc làm ngơ.
Sách
Công Vụ Tông Đồ kết thúc với những lời lẽ sau:
“Suốt hai năm tròn, ông Phao-lô ở tại nhà ông đã thuê, và tiếp đón tất
cả những ai đến với ông. Ông rao giảng
Nước Thiên Chúa và dạy về Chúa Giê-su Ki-tô, một cách rất mạnh dạn, không gặp
ngăn trở nào” (Cv 28:30-31).
CÂU TRUYỆN KHÔNG ĐOẠN KẾT
Sách
Công Vụ Tông Đồ đã kết thúc một cách đột ngột mà không cho chúng ta biết chuyện
gì đã xảy ra cho Phao-lô sau này. Truyền
thống kể lại rằng Phao-lô bị chém đầu vì đức tin vào khoảng năm 67.
Tại
sao Lu-ca đã không nói cho chúng ta biết điều gì đã xảy tới cho Phao-lô? Tại sao Lu-ca đã bỏ lửng câu truyện trong
Công Vụ Tông Đồ?
Một
trong những giả thuyết thỏa đáng nhất, đó là Lu-ca đã bỏ lửng sách Công Vụ Tông
Đồ bởi vì câu truyện thực sự chưa kết thúc.
Việc rao giảng Tin Mừng chưa chấm dứt.
Chính chúng ta phải hoàn tất công cuộc rao giảng Tin Mừng. Nước Thiên Chúa đã được khởi sự do Đức Giê-su
và tiếp tục do Giáo Hội sơ khai, và giờ đây tới phần chúng ta.
ĐỌC VÀ SUY NIỆM KINH THÁNH
1. Công Vụ Tông Đồ 4:1-21 Khuyến cáo
2. Công Vụ Tông Đồ 9:32-43 Phép lạ
3. Công Vụ Tông Đồ 15:1-35 Quyết định
4. Công Vụ Tông Đồ 19:23-40 Nổi loạn
5. Công Vụ Tông Đồ 27 Đắm tàu
THẢO LUẬN
1. Bạn hãy suy nghĩ về ý nghĩa của việc Thiên
Chúa quan phòng trong những cuộc bách hại Giáo Hội sơ khai.
2. Thế nào là những chiều kích khác nhau của
biến cố “Hiện Xuống?”
3. Tại sao thành công tại Cô-rin-tô lại là một
bất ngờ?
CHIA SẺ
1. Trong bức thư gửi từ nhà giam Birmingham,
Tiến sĩ Martin Luther King viết: “Nếu
Giáo Hội hôm nay không có được tinh thần hy sinh của Giáo Hội sơ khai…, thì nó
sẽ bị giải tán tựa như một nhóm người ái mộ không còn hợp thời nữa.” Ông ta muốn nói gì và tại sao bạn đồng ý hoặc
bất đồng với ông? Nếu một vị giám mục
xin bạn đề hãy đề nghị làm những gì giúp cho Giáo Hội hợp thời hơn, thì bạn sẽ
đề nghị điều gì?
2. Phao-lô có một trở ngại về thể xác mà ngài
không nói ra là điều gì. Ngài chỉ
nói: “Đã ba lần tôi xin Chúa cho thoát
khỏi nỗi khổ này. Nhưng Người quả quyết
với tôi: ‘Ơn của Thầy đã đủ cho con, vì
sức mạnh của Thầy được biểu lộ trọn vẹn trong sự yếu đuối’” (2 Cr 12:8-9). Bạn hãy giải thích lời Chúa nói với
Phao-lô. “Vì khi tôi yếu, chính là lúc
tôi mạnh” (2 Cr 12:10). Bạn hãy nhớ lại
và chia sẻ về một lần nào đó bạn cảm nghiệm được quyền lực Thiên Chúa khi bạn
yếu đuối.
3. Đâu là trở ngại khiến bạn không cố gắng “hoàn
tất” câu truyện sách Công Vụ Tông Đồ bỏ dở?
Bạn có thể đóng góp những gì?
The Catholic Vision II – 16
Mark Link, S.J.
Chuyển ngữ: Lm Trần đình Nhi